بیماری ام اس (مالتیپل اسکلوروزیس)
ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس یک بیماری مزمن خود ایمنی است که سیستم ایمنی بدن با حمله به سیستم عصبی مرکزی و سلول های عصبی (نورون ها)، باعث از بین رفتن غلاف میلین اطراف سلول های عصبی و کُندی سیر حرکت پیام ها در طول سلول های عصبی می گردد. افراد مبتلا به ام اس طیف گسترده ای از علائم را تجربه می کنند. علائم در افراد مختلف با توجه به شدت و وسعت درگیری سیستم عصبی، می تواند متفاوت باشد. از رایج ترین علائم ام اس می توان به مواردی همچون خستگی، مشکل در راه رفتن، بی حسی در پاها، مشکل در برقراری تعادل، ضعف عضلانی، مشکلات بینایی، مشکلات گفتاری، لرزش، مشکل در جویدن و بلع، عدم تمرکز و عدم کنترل ادرار اشاره کرد. بیماری ام اس بیشتر در افراد ۲۰ تا ۴۰ ساله بروز می کند. اما ممکن است در هر سنی فرد را درگیر خود کند. علت به وجود آمدن ام اس ناشناخته است. تحقیقات و پژوهش ها، حاکی از آن است که آمیزه ای از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن دخالت دارند که البته، سهم عوامل محیطی ده ها برابر بیشتر از عوامل ژنتیکی است. در مناطق دور از استوا بیماری ام اس شایع تر است. به عنوان مثال در کشورهایی نظیر مالزی و اکوادور که به خط استوا نزدیک تر هستند، ام اس یک بیماری ناشناخته است. ولی در کشورهایی مانند انگلستان، آمریکای شمالی، کانادا و اسکاندیناوی ام اس شیوع بالایی دارد که دلیل این امر مشخص نیست. در ادامه نکات تغذیه در بیماری ام اس را بررسی خواهیم کرد.
عوامل تاثیرگذار در ایجاد بیماری ام اس
از دیگر عوامل تاثیرگذار در ایجاد ام اس مصرف سیگار و چاقی است. طبق مطالعات آماری انجام شده، درصد زیادی از افراد مبتلا به ام اس دچار اضافه وزن بودند و عادت مصرف سیگار داشتند که با ترک مصرف سیگار و کاهش وزن، علائم ناشی از بیماری هم کاهش چشم گیری یافت.
رژیم غذایی در ام اس
رژیم غذایی مناسب باعث کند شدن سیر بیماری و کاهش میزان ناتوانی کلی در دراز مدت می شود. استفاده از رژیم های غذایی مناسب در بیماران مبتلا به ام اس باعث کاهش سیر پیشرفت بیماری و نشانه های شایع ام اس مثل خستگی، افسردگی، یبوست، ناتوانی در انجام فعالیت های روزمره، اسپاسم و بی حسی می شود. اساس تغذیه در بیماری ام اس، نزدیک شدن به الگوی غذایی مدیترانه ای و رژیم های غذایی کم چرب و پرفیبر است. از جمله نکات تغذیه ای توصیه شده برای مبتلایان به ام اس می توان موارد زیر اشاره کرد:
- مدیریت وزن و پیشگیری از گرسنگی سلولی
مدیریت وزن و پیشگیری از گرسنگی سلولی، مهم ترین کمکی است که رژیم درمانی و مشاوره تغذیه برای بیمار ام اس می تواند داشته باشد. زیرا کاهش و افزایش وزن هر دو می توانند باعث افت عملکرد این بیماران شوند.
- رعایت نسبت خوبی از اسیدهای چرب امگا ۳ به امگا ۶ و امگا ۹
رعایت نسبت مناسب از اسیدهای چرب امگا ۳ به امگا ۶ و امگا ۹ در تغذیه در بیماری ام اس ضروری است. نسبت اسیدهای چرب در ایجاد و یا پیشگیری از التهاب بسیار مهم است. از این رو استفاده از روغن زیتون، شاهدانه، دانه کتان و روغن ماهی در برنامه غذایی این افراد لحاظ می شود. از دیگر روغن های مفید برای این بیماران روغن هسته انگور است.
- منابع پروبیوتیک و پِری بیوتیک
پروبیوتیک ها و پری بیوتیک ها امروزه موضوعات مهمی در تغذیه و به ویژه تغذیه در بیماری ام اس به شمار می آیند. پروبیوتیک ها، باکتری های زنده مفید موجود در غذاها یا مکمل های خاص هستند. آن ها می توانند مزایای سلامتی فراوانی را فراهم کنند. در حالی که پری بیوتیک ها مواد غذایی هستند که پروبیوتیک ها از آن ها تغذیه می کنند. باکتری های روده ای که به طور کلی به عنوان فلور روده یا میکروبیوم روده شناخته می شوند، بسیاری از عملکردهای مهم را در بدن انجام می دهند. مصرف مقادیر متعادل پروبیوتیک و پری بیوتیک، می تواند تعادل باکتری های مفید بدن را فراهم کند که سلامت بدن را بهبود می بخشد. پژوهش ها، نشان می دهد که توجه به سلامت روده ها تاثیر مهمی در روند بهبود و پیشگیری از ام اس داشته است. فلور روده یک سیستم بسیار پیچیده از میکروارگانیسم هایی است که در روده ها زندگی می کنند. وقتی فیبر کافی در رژیم غذایی وجود داشته باشد، فلور روده به درستی رشد می کند. کمبود فلور روده ممکن است به طیف وسیعی از اختلالات ایمنی از جمله ام اس کمک کند. باکتری های پروبیوتیک در مکمل ها و طیف وسیعی از غذاهای تخمیر شده موجود هستند. مواد غذایی چون ماست، کلم ترش ( کلم رنده شده و پخته شده با سرکه بعد از کمی تخمیر)، پنیر، نوشیدنی کفیر و نان های تهیه شده از خمیر ترش حاوی سطوح مختلفی از انواع پروبیوتیک ها برای سلامت روده هستند. بعد از مصرف پروبیوتیک ها، تغذیه آن ها هم اهمیت دارد که بر عهده پری بیوتیک ها می باشد. از جمله منابع پری بیوتیک می توان به کنگر فرنگی، سیر، تره فرنگی، مارچوبه، پیاز و انواع منابع فیبری نظیر میوه ها، سبزیجات، آجیل و دانه ها، حبوبات، غلات کامل و برنج قهوه ای اشاره کرد.
- بیوتین
بیوتین یکی از ویتامین های محلول در آب از مجموعه ویتامین های گروه B می باشد. تحقیقات نشان داده است که مصرف دوزهای بالای آن ( بین ۱۰۰ تا ۶۰۰ میلی گرم در روز)، می تواند در بهبود علائم پیش رونده مفید باشد. جالب است بدانید بیوتین در بدن توسط فلور طبیعی روده تولید می شود. از جمله منابع غذایی حاوی بیوتین می توان به سویا، جگر، گل کلم، قارچ، جوانه حبوبات و تخم مرغ اشاره کرد.
- آنتی اکسیدان ها
بیماری ام اس یک بیماری التهابی در دستگاه عصبی می باشد و یکی از مهم ترین منابع مقابله با این التهابات، مصرف آنتی اکسیدان ها است. از جمله مواد دارای خاصیت آنتی اکسیدانی، پلی فنول ها می باشند که در منابعی نظیر میوه ها، سبزیجات، ادویه جات، غلات، حبوبات، چای ها و دمنوش ها به وفور وجود دارند و می توان در تغذیه در بیماری ام اس از آن ها استفاده کرد.
- منابع غنی ویتامین D
یکی از مواد مغذی بسیار تاثیرگذار در پیشگیری و درمان بیماران مبتلا به ام اس می باشد. ویتامین D تنها ویتامینی است که بدن توانایی ساخت آن را دارد و می توان از منابع رژیمی هم آن را دریافت کرد. میزان لازم ویتامین D در بدن افراد بالغ چیزی در حدود ۵ میکروگرم در روز است که با قرار گرفتن به صورت مستقیم در مقابل نور آفتاب به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در روز می توان آن را تامین کرد. از جمله منابع مهم ویتامین D در مواد غذایی می توان به روغن ماهی، شیر غنی شده با ویتامین D، زرده تخم مرغ و غلات اشاره کرد.
البته مصرف مکمل ویتامین D معمولا برای این افراد برای حفظ سطح ویتامین D در وضعیت اپتیمم ضرورت دارد.
- میوه های مفید در تغذیه در بیماری ام اس
آناناس، انجیر، زیتون، هلو، آلو خشک، تمشک، انگور، کشمش آفتابی و به
- مغزدانه های مفید در تغذیه در بیماری ام اس
انواع آجیل خام به ویژه بادام، پسته، فندق و شاهدانه (مصرف یک قاشق چایخوری در کاهش لرز می تواند مفید باشد.)
- سایر گیاهانی که در تغذیه در بیماری ام اس مفید هستند
خرفه: به جهت داشتن منیزیم فراوان در دردهای عضلانی مفید است.
گیاه گزنه: البته تحقیقات فراوانی در دست نیست.
کندر: در مورد کندر هم منابع فراوانی در دست نیست.
جینسنگ: به جهت دارا بودن ترکیباب گلیکوزیدی خاص و ویتامین A ،B6 و روی
- ادویه جات مفید در ام اس که در مورد آن ها پژوهش های خوبی انجام شده
زردچوبه، زعفران (به جهت ترکیبی به نام کروسین)، گل محمدی
- دمنوش های مفید در تغذیه در بیماری ام اس
گزنه، گل محمدی، زعفران، بادرنجبویه و بابونه به همراه عسل
مواد غذایی که در تغذیه در بیماری ام اس باید از آن ها اجتناب کرد
- طبق تحقیقات انجام شده مصرف زیاد نمک با تشدید علائم ام اس مرتبط است. از تمام محصولات کنسرو شده که سدیم بسیار زیادی دارند باید خودداری کرد.
- غذاهای سرشار از قند و شکر ساده باعث عدم تعادل قند خون می شوند و خستگی ناشی از ام اس را افزایش می دهند.
- چربی های اشباع شده و ترانس به دلیل خاصیت ایجاد کننده التهاب در بدن، می توانند تاثیرات منفی بر روند بهبودی بیماری بگذارند. چربی های اشباع و ترانس در روغن نباتی جامد، مارگارین، گوشت های کبابی، سرخ شده، سیب زمینی سرخ شده و انواع کیک و شیرینی کارخانه ای به وفور یافت می شود.
از این رو، غذاهای فرآوری شده برای بیماران ام اس مطلوب نیست و اگر حاوی مقادیر بالایی از چربی های اشباع، چربی های ترانس، روغن های هیدروژنه شده سدیم و شکر باشند، حتما باید در تغذیه در بیماری ام اس از مصرف آن ها خودداری کرد.
