فیبرومیالژیا چیست ؟
فیبرومیالژیا سندرمی است که میلیون ها نفر در دنیا به آن مبتلا هستند و مشخصه اولیه آن درد و خستگی در نقاط پراکنده ای از بدن برای مدت بیش از سه ماه، توام با اضطراب و اختلال در خواب به صورت مزمن است. در صورتی که این نشانه ها به صورت مزمن، بدون بیماری مشخص در جای دیگری از بدن باشند و علائم بیماری با استرس های جسمی و روانی و تحریک سیستم ایمنی تشدید شود، تشخیص فیبرومیالژیا برای فرد گذاشته می شود. این بیماری در خانم ها بسیار شایع تر است. گرچه علت تشخیص این بیماری به خوبی مشخص نیست. اما عوامل عصبی، هورمونی و ایمنی تحت تاثیر عوامل محیطی در بروز آن نقش دارند. نقش تغذیه هم از لحاظ کمی و هم از لحاظ کیفی و تعادلی در عملکرد سیستم عصبی، هورمونی و ایمنی بسیاری شناخته شده است. بنابراین بدون شک ملاحظات تغذیه ای از عوامل تاثیرگذار در بروز شدت بیماری فیبرومیالژیا است. از این رو، توجه به رژیم غذایی در فیبرومیالژیا کنار درمان های دارویی در کنترل بهتر این سندرم همواره مورد توجه است.
مدیریت وزن و پیشگیری از چاقی
هر التهابی می تواند علائم فیبرومیالژیا را تشدید کند و از آنجایی که چاقی یک وضعیت التهابی مزمن برای تمام سلول های بدن ایجاد می کند، کاهش اصولی وزن و پیشگیری از چاقی از اولویت های درمان بیمار مبتلا به فیبرومیالژیاست. بیماران فیبرومیالژیا وقتی به طور اصولی وزن کم می کنند، افزایش انرژی قابل توجهی را تجربه می نمایند.
قطعا در مدیریت وزن این افراد، عوامل زمینه ای و فرا تغذیه ای باید مورد توجه قرارگیرد. تمرین های ذهن آگاهی و پرداختن به توانایی های بالقوه این افراد از اصول نانوشته ای است که تجربه نشان می دهد باید در رژیم غذایی در فیبرومیالژیا، روی آن متمرکز بود. در مقالات و ویدیوهای تغییر نگرش در مدیریت وزن، راجع به این موضوع پایه ای و مهم بسیار صحبت کرده ام.
اصول رژیم غذایی در فیبرومیالژیا
در تنظیم برنامه غذایی این بیماران، همواره تاکید بر گرایش رژیم به سمت منابع گیاهی، پر فیبر و کم کربوهیدرات است. در عین حال، باید انرژی لازم و در دسترس برای سلول ها همیشه وجود داشته باشد تا گرسنگی باعث تشدید ضعف و خستگی نشود. الگوی غذایی مدیترانه ای و همچنین رژیم غذایی DASH که ویژه مبتلایان به فشار خون است، نمونه ای از الگوهای مطلوب برای مبتلایان به فیبرومیالژیا است.
رژیم غذایی در فیبرومیالژیا باید ویژگی های زیر را به صورت توام داشته باشد:
- حاوی ترکیبات التهاب زا نباشد: منابع غذایی حیوانی شامل انواع گوشت ها و لبنیات به ویژه غذاهای فرآیند شده و باربیکیو شده روی ذغال، می توانند عوامل التهابی را تشدید کنند.
- سهل الهضم باشد: غذاهای چرب و سس ها برای این افراد دردسر ساز است.
- باعث افزایش شدید قند خون نشود: لازمه آن وجود فیبر در رژیم غذایی و تنظیم نسبت صحیح کربوهیدرات، پروتئین و چربی در هر وعده است.
- مغذی باشد، یعنی دانسیته مواد مغذی به کالری بالا باشد و در حین حال انرژی زا باشد (مثل میوها، سبزیجات، ماهی سالمون، تخم مرغ محلی، آجیل و مغزدانه های خام)
- تامین آب کافی در طی روز: نوشیدن کافی آب به شدت آسان و به شدت فراموش شده است. درحالی که به شدت اثر بخش است.
- مصرف چربی های سالم: بهترین روغن مصرفی برای این افراد روغن زیتون فرابکر، روغن هسته انگور و سبوس برنج است. افزایش مصرف منابع امگا ۳ همراه با کاهش چربی های جامد و ترانس (موجود در روغن جامد و گوشت های چرب)، همواره در کاهش التهاب و درد نقش کلیدی دارد.
- بیشترین سطح آنتی اکسیدان طبیعی را داشته باشد: مصرف میوه جات و سبزیجات تازه با حداقل فرآیند و همچنین استفاده از زردچوبه و زنجبیل
- غنی از منبع کلسیم و منیزیم باشد: حبوبات، سبزیجات برگ تیره، دانه چیا و مغزدانه ها تامین کننده های خوبی برای کلسیم و منیزیم در رژیم این افراد هستند.
شواهد علمی در مور حذف برخی از گروه های غذایی در فیبرومیالژیا
- قند و شکر ساده و شیرین کننده های موجود در نوشابه ها و غذاها و دسرها: شیرین کننده های الکلی مثل سوربیتول، مانیتوا و اسپارتام معمولا درد این افراد را تشدید می کند.
الیگوساکاردید های تخمیر شده که به (FOODMAP (fermentable oligo, di, mono saccharide and polyols)) معروفند. حذف این ترکیبات، می تواند محدودیت های گسترده ای در مصرف بهترین منابع غذایی این افراد ایجاد کند. لذا حتما ضرورت حذف آن ها باید توسط متخصص تغذیه بررسی شود و به صورت شخصی سازی شده باشد. معمولا، حذف این گروه در بیمارانی که هم زمان سندرم روده تحریک پذیر دارند، موثرتر است.
گندم، جو، بسیاری از سبزیجات حتی سیر، پیاز، شیر، ماست، پنیر خامه ای، انجیر، انبه، عسل، انواع توت ها در این گروه هستند.
- گلوتن و پروتئین موجود در گندم و جو: رژیم بدون گلوتن حتما باید با نظر متخصص تغذیه باشد. چون حذف اشتباه منابع کربوهیدراتی باعث تشدید خستگی می شود. حذف گلوتن در همه مبتلایان جوابگو نیست.
- گلوتامات در غذاها که بیشتر در غذاهای آماده و کنسروی به صورت مونوسدیم گلوتامات وجود دارد و در برچسب ها MSG ذکر می شود.
مکمل های غذایی در فیبرومیالژیا:
- کوآنزیم Q10: معمولا سطح این کوآنزیم که نقش آنتی اکسیدانی قوی دارد در این بیماران کمتر است. برخی مطالعات نشان می دهند، مصرف ۱۲ هفته از این مکمل در دوز ۱۰۰ میلی گرم به کاهش درد و خستگی مزمن کمک خوبی می کند.
- امگا ۳ خالص: برخی مکمل های امگا ۳ دارای اسیدهای چرب دیگر هم هستند. بهتر است از مکمل هایی که EPA و DHA بالایی دارند، استفاده شود.
- کراتین: در مورد بیمارانی که ضعف عضلانی شدید دارند، مصرف کراتین به مدت ۴ ماه می تواند کمک کننده باشد.
- ملاتونین: جهت کمک به تنظیم خواب
- D-ribose: نوعی قند است که برای بهبود خستگی مزمن استفاده می شود. برخی مطالعات مصرف آن را موثر ذکر کرده اند.
- ویتامین D: همواره باید سطح ویتامین D این افراد بالا نگه داشته شود.
- مکمل کلسیم و منیزیم: در صورتی که نیاز از طریق منابع غذایی تامین نشود و در موارد گرفتگی های شدید عضلانی کمک کننده است.
