چه عواملی بر افزایش اشتهای کودک موثرند؟
اشتها یا همان میل به خوردن غذا گرچه به صورت طبیعی با ایجاد احساس گرسنگی هر چند ساعت یک بار بروز می کند؛ اما به واقع این احساس تحت تاثیر مکانیزم های پیچیده هورمونی، عصبی، محیطی و رفتاری قرار دارد. اگرچه کمبودهای غذایی می توانند کاهنده اشتها باشند اما باید بدانید که به غیر از دوران نوزادی و کهن سالی، اشتها به شدت می تواند تحت تاثیر عوامل مختلف تشدید یا مهار شود. در این مقاله به بررسی عوامل موثر بر افزایش اشتهای کودک و معرفی راهکارهای طبیعی درمان بی اشتهایی می پردازیم.
عوامل موثر بر بی اشتهایی
۱) اختلالات روحی و روانی نظیر استرس، افسردگی و اضطراب
۲) بیماری هایی نظیر سرطان، بیماری های مزمن و اختلالات دستگاه گوارش
۳) مصرف داروهایی نظیر مُلَیّن ها، آمفتامین ها و داروهای مصرفی در شیمی درمانی
۴) افزایش سن و کاهش متابولیسم
۵) کاهش سطح فعالیت
۶) تغییرات هورمونی
با توجه به تاثیر عوامل فوق برای اصلاح بی اشتهایی و میل و رغبت نسبت به غذا خوردن و افزایش اشتهای کودک، باید برای عوامل متعددی در سبک زندگی مثل ساعت خواب و بیداری، ورزش، نوشیدن آب کافی و تکنیک های ذائقه سازی فردی و همچنین استفاده از متغیرهایی چون بو، رنگ و صدا در محیط صرف غذا برنامه ریزی کرد.
از این رو دریافت برنامه غذایی یا مصرف محرک های خوراکی افزایش اشتهای کودک بدون کنترل عوامل محیطی، نقش گذرا و موقت دارند.
نقش ویتامین ها در کاهش اشتهای کودک
کمبود برخی ویتامین ها و مواد مغذای باعث کاهش اشتها می شوند:
- ویتامین های گروه B
ویتامین های گروه B نقش مهمی در سوخت و ساز مواد مغذی در بدن دارند و تحقیقات نشان داده اند که کمبود ویتامین های گروه B، سبب کاهش انرژی در دسترس بدن و کاهش اشتها می شوند.
مصرف ب کمپلس ب۱۲ در برخی موارد به تحریک اشتها کمک می کند. ضمن آنکه با مصرف جوانه ها و سبوس های تخمیری، می توان سطح ویتامین های گروه ب را افزایش داد.
- کفایت روی و آهن:
در برخی افراد عدم دریافت بهینه روی و آهن باعث کاهش اشتها می شود. حتما در تنظیم برنامه غذایی این افراد، باید نسبت به تامین منابع خوب این دو ماده معدنی دقت کرد و ذخیره آهن آنان را در سطح بالایی حفظ نمود.
- ادویه جات محرک اشتها
استفاده از راهکارهای تغذیه ای برای افزایش اشتهای کودک در مواردی که بی اشتهایی ناشی از نفخ شکمی و سوءهاضمه است، می تواند موثر باشد. از مواد غذایی که برای رفع نفخ شکمی و سو هاضمه برای ایجاد اشتها توصیه می شود، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فلفل سیاه: فلفل سیاه اشتها را از طریق حس بویایی تحریک می کند و یک محرک عالی برای کم اشتهایی و بی اشتهای می باشد. فلفل سیاه حاوی پیپرین است. پیپرین ترکیبی است که به افزایش عملکرد متابولیک کمک می کند و به طور غیر مستقیم سبب افزایش اشتها می گردد. افراد می توانند از فلفل سیاه به میزان دلخواه البته متناسب با مزاج به عنوان ادویه در طبخ غذاها استفاده کنند.
- گلپر: گلپر یکی از گیاهان رایج در طبخ غذا و مصارف طبی می باشد که برای سوزش معده، نفخ شکم، افزایش اشتها، مشکلات گردش خون، آبریزش بینی و مشکلات خواب استفاده می شود. از گلپر هم می توان به میزان لازم در مصارف غذایی بهره برد و به افزایش اشتهای کودک کمک کرد.
- نعناع: نعناع به دلیل خاصیت تسکین دهندگی، کمک به هضم، رفع حالت تهوع و رفع گرفتگی عضلات یکی از مواد غذایی می باشد که در افزایش اشتها بسیار موثر بوده و مورد استفاده قرار می گیرد. از نعناع می توان در قالب دمنوش نعنایی، عرق نعناع و همچنین استفاده مستقیم در غذاها به عنوان سبزی معطر بهره برد.
- پونه کوهی: از روغن پونه کوهی می توان در کاهش تنش ها و التهابات معده بهره برد و میل و رغبت به غذا را در فرد تحریک نمود. یکی از روش های استفاده از روغن پونه کوهی، رقیق کردن آن با بخار آب گرم و استنشاق بخار می باشد که در افزایش اشتهای کودک بسیار کارآمد است.
- گشنیز: گشنیز یک گیاه رایج مورد استفاده در غذاها می باشد که در درمان سوءهاضمه بسیار موثر است. آب گشنیز به عملکرد بهتر آنزیم های معده کمک می کند که به دنبال آن، اختلالات دستگاه گوارش و نفخ کمتر بروز می کند و می تواند بر افزایش اشتها موثر باشد. مصرف روزانه آب گشنیز به صورتی که نصف فنجان گشنیز با ترکیب آب باشد بسیار موثر است.
دمنوش های افزاینده اشتها:
- چای رازیانه: دانه های رازیانه در افراد مختلف (خردسال و بزرگسال) به عنوان تقویت کننده اشتها عمل می کند. دانه های رازیانه تولید صفرا را تحریک کرده و هضم را بهبود داده و تقویت می کنند. از چای رازیانه به میزان ۱ یا ۲ لیوان در روز می توان استفاده کرد. در موارد بارداری و مصرف داروهای هورمونی باید در مصرف رازیانه احتیاط کرد.
- چای زنجبیل و گشنیز: زنجبیل مهم ترین محرک اشتها می باشد. آب زنجبیل برای افراد کم اشتها و بی اشتها، بسیار مفید است و سبب افزایش اشتها در افراد و به دنبال آن وزن گیری در این افراد می شود. برای تهیه این چای، می توان پودر زنجبیل و دانه های گشنیز را به نسبت ۱ به ۵ با هم مخلوط کرد و سپس با اضافه کردن آب گرم به آن مصرف نمود. نوشیدن روزی یک لیوان از این چای در بهبود کم اشتهایی بسیار موثر است.
- حذف عوامل کاهنده سرعت عبور غذا از معده: یکی از راه های افزایش اشتهای کودک، حذف عوامل کاهنده سرعت حرکت غذا از معده می باشد. یعنی هر چه ما بتوانیم بر سرعت عملکرد معده بیفزاییم تا با انجام فعالیت های گوارشی خود مواد غذایی را آماده و به روده تحویل دهد، می توانیم به طور غیر مستقیم بر افزایش اشتها تاثیرگذار باشیم. از جمله کارهایی که برای افزایش فعالیت معده می توان نام برد، عبارتند از:
- پرهیز از مصرف الکل و غذاهای چرب: رژیم غذایی معمول غربی که شامل وعده های غذایی آماده و فست فود می باشند؛ به دلیل وجود مقادیر زیادی قند، نمک، افزودنی های مصنوعی و چربی های اشباع معمولا هضم کندتر و دشوارتری دارند که می توانند سرکوب کننده اشتها در افراد باشند. این گونه مواد غذایی به دلیل کاهش میزان فیبرهای غذایی، میزان آب کمتری را در خود جای می دهند. همچنین به دلیل استفاده از مقادیر زیادی نمک در این غذاها، سبب می شود که بدن آب از دست بدهد که این امر در سرکوب اشتها موثر است.
- استفاده از فیبرها: علاوه بر پرهیز از مصرف مواد غذایی که عامل کُندی در هضم می باشند، بهتر است از مواد مغذی بهره ببریم که بر سرعت حرکت دستگاه گوارش موثر است. فیبرها علاوه بر تاثیر مثبت بر کاهش کلسترول خون و کاهش بیماری های قلبی و عروقی، در تسهیل فرآیند هضم بسیار موثرند. اما فیبر در کدام مواد غذایی وجود دارد و کدام نوع فیبر در افزایش سرعت هضم مواد غذایی، تاثیر گذار است؟ فیبرها به دو نوع محلول و نامحلول تقسیم بندی می شوند. فیبرهای محلول مدفوع نرم تری ایجاد می کنند و باعث می شوند که مواد در لوله گوارش به راحتی حرکت کنند. فیبرهای نامحلول حجم زیادی را به مواد زائد اضافه می کنند و به این وسیله حرکات مناسب و طبیعی روده را تسهیل می بخشند. به طور کلی غذاهای گیاهی حاوی هر دو فیبر هستند که باید به طور مرتب در رژیم غذایی روزانه افراد جای گیرد.
مواد غذایی حاوی فیبر محلول بیشتر: جوی دوسر، لوبیا، نخود فرنگی، آواکادو، سیب، هویج، میوه های خانواده مرکبات و توت فرنگی
مواد غذایی حاوی فیبر نامحلول بیشتر: سبوس گندم، آرد گندم کامل، سبزیجاتی مانند گل کلم، سیب زمینی و …
- مصرف آب: مصرف کم مایعات یکی از متداول ترین علل بروز یبوست در افراد می باشد. نوشیدن میزان کافی آب روزانه سبب تضمین سلامت شما به ویژه دستگاه گوارش می گردد. میزان مصرف آب در روز به توصیه متخصصین در حدود ۸ لیوان می باشد؛ اما افرادی که فعالیت بیشتری دارند، مجبور به نوشیدن بیشتر مایعات می شوند که در کنار آب، چای گیاهی می تواند به کمک میوه ها و سبزیجاتی که درصد بالایی از آن ها را مایعات تشکیل می دهند، نیاز بدن را تامین کنند. از جمله میوه ها و سبزیجاتی که حاوی مقادیر زیادی آب هستند، می توان به هندوانه، گوجه فرنگی، توت فرنگی، گریپ فروت، طالبی و غیره اشاره کرد.
- تغییر شکل و ظاهر و ترکیب روتین غذایی: یکی از روش های افزایش اشتهای کودک، تغییر شکل و ماهیت غذایی می باشد. اصولا کودکانی که میل کمتری به غذا دارند با دیدن غذاهای به شکل جامد و یا میوه ها به صورت کامل، اشتهایشان سرکوب می شود. شاید در این موارد استفاده از آب میوه ها کمک کننده است.
از جمله تغییر شکل مواد مغذی، می توان به اسموتی های میوه، مصرف آب نوش ها و مصرف آب میوه ها اشاره کرد. البته فراموش نشود که مصرف میوه ها به صورت حقیقی به دلیل وجود فیبرها بسیار مفید می باشد.
- استفاده از پودر مغزدانه ها: پودر مغزدانه ها به مغذی شدن غذا بدون افزایش حجم مصرف غذا کمک زیادی می کند و معمولا از این طریق درصد خوبی مس، منیزیم، سلنیوم، روی، آهن و ویتامین ها و اسیدهای چرب محرک کننده اشتها تامین می شوند.
- استفاده از نان های تازه و مغذی: بوی نان تازه تحریک کننده اشتهاست. معمولا به افرادی که صبح میل به خوردن غذا ندارند، توصیه می شود با گرم کردن نان در فر، تستر یا روی ماهی تابه، بوی نان تازه در خانه ایجاد کنند.
سایر غذاهای طبیعی در افزایش اشتهای کودک:
- ترب
- روغن زیتون
- سیر
- قارچ
- انار
- انجیر
- هویج
- میوه های خشک
بوهای تحریک کننده اشتها: اسانس نعنا، ریحان، زنجبیل و اسطوخودوس به افزایش اشتها کمک می کنند.
