نمودار رشد دور سر کودک نشان دهنده چیست؟
پایش رشد بهترین راه اطمینان از تغذیه کافی و رشد مطلوب و سلامتی کودک است. اگر کودک خوب رشد نکند با پایش رشد می توان زود فهمید و چاره جویی کرد و از لطمات جبران ناپذیر پیشگیری نمود. رشد و تکامل از اساسی ترین مباحث بهداشت کودکان می باشد و علل مختلفی از جمله صفات ارثی و ژنتیکی، سن، جنس، تغذیه، محیط فیزیکی،عوامل روانشناختی، آلودگی به عفونت ها و انگل ها، عوامل اقتصادی و عوامل فرهنگی در رشد و سلامت کودک تاثیر گذار هستند. نمودارهای رشد، شاخص های نمایشی از میزان رشد نوزاد، کودک یا نوجوان هستند که بر اساس آهنگ رشد می توان این نمودارها را رسم و با جامعه آماری مقایسه کرد. این شاخص های رشد برای کودکان وزن برای سن، قد برای سن، دور سر برای سن، وزن برای قد و شاخص توده بدنی (BMI) برای سن می باشند که ارزیابی طولانی مدت منحصر به فرد از سلامت کلی بیمار را ارائه می دهند. ما در این مقاله، قصد داریم به شرح و تفضیل نمودار رشد دور سر در کودک بپردازیم. قبل از ورود به بحث نمودار رشد دور سر کودک، لازم است با برخی اصطلاحات و نحوه خوانش و تفسیر نمودار آشنا شویم.
نمودار رشد را چگونه بخوانیم؟
برای استفاده از نمودارهای رشد، ابتدا باید سن کودک خود را در پایین نمودار (نمودار افقی) بیابیم و خط فرضی عمودی رسم کنیم. اندازه دور سر، طول قد و یا اندازه وزن را نیز در سمت چپ نمودار (محور عمودی) پیدا کرده و یک خط فرضی افقی رسم می کنیم. در محل تقاطع دو خط فرضی عمودی و افقی مذکور، نقطه ای مشخص می شود. این اندازه گیری ها و نقطه گذاری ها را در فواصل زمانی منظم (مثلا هر دو ماه) تکرار می کنیم و در نهایت نقطه های مشخص شده را به هم وصل می کنیم تا یک منحنی رشد شکل گیرد. این نمودار به ما نشان می دهد که میزان رشد کودک ما در مقایسه با میانگین همه کودکان هم سن خود چگونه است.
مفهوم صد در نمودار رشد به چه معناست؟
نمودارهای صدک نشان دهنده میانگین افرادی ست که در هر صد نوزاد ، چه تعداد در چه محدوده ای قرار دارند. به طور مثال؛ اگر نمودار رشد وزن کودکی در محدوده صدک ۶۰ باشد؛ یعنی وزن کودک از ۶۰ درصد کودکان هم سن خود بیشتر و از ۴۰ درصد وزن کودکان هم سن خود کمتر است. بهترین نوع نمودار رشد، در حدود میانگین استاندارد وسط یعنی محدوده صدک ۵۰ می باشد. اگر نمودارهای رشد، در محدوده صدک ۳ یا ۹۷ باشد، کودک حتما باید تحت نظر پزشک متخصص قرار بگیرد.
نمودار رشد اندازه دور سر
اندازه دور سر کودک شاخص مناسبی برای دانستن رشد طبیعی مغز کودک است. معمولاً محیط دور سر کودک را تا سن دو سالگی اندازه گرفته و بر روی نمودار رشد دور سر کودک ثبت می‌کنند. بعد از ۱۸ ماهگی نقاط نرم روی سر کودک (ملاج ها) بسته می شوند و اندازه دور سر تقریباً ثابت می‌شود. در بررسی و تحلیل نمودار رشد دور سر، این نکته حائز اهمیت است که اندازه دور سر به میزان بسیار زیاد وابسته مسائل ژنتیکی به ارث برده از پدر و مادر است و اگر احیاناً نمودار رشد دور سر کودک کمی نسبت به صدک ۵۰ فاصله داشته باشد، امری طبیعی است. به عنوان مثال، اگر پدر و مادر هر دو محیط سر بزرگی داشته باشند، معمولا فرزندشان نیز اندازه دور سر بزرگی خواهد داشت.
اندازه ها و میزان رشد دور سر نرمال
افزایش اندازه دور سر در سال‌های اول زندگی به علت رشد سریع مغز در این سال ها با شتاب بیشتری روبرو است. در هنگام تولد اندازه دور سر بین ۳۷٫۲-۳۲٫۶ و به طور متوسط ۳۵ سانتی متر است. در شش ماهه اول بعد از تولد دور سر ۸ تا ۱۰ سانتی متر افزایش می یابد و به طور متوسط به حدود ۴۴ سانتی متر می‌رسد. در ۶ ماهه دوم تولد، دور سر حدود ۳ سانتی متر افزایش می یابد و به طور متوسط به ۴۷ سانتی متر می رسد. دور سر افراد بالغ چیزی در حدود ۵۴ سانتی متر است . مقادیر استاندارد از بدو تولد تا سه سالگی در جدول زیر مشخص شده است.
عوامل موثر بر اندازه دور سر کودک
از علل اصلی تاثیرگذار بر کوچکی اندازه دور سر، می توان به مصرف برخی داروهایی که مادر در دوران بارداری مصرف کرده، بیماری های ژنتیکی به ارث برده شده، برخورد با اشعه ایکس، آسیب به نوزاد و… اشاره کرد. همچنین از علل بزرگ شدن دور سر بیش از حد در نوزادان می توان به جمع شدن مایع داخل مغز، بیماری ژنتیکی، کمبود برخی ویتامین ها از جمله ویتامین D، توده درون مغز و … اشاره کرد.
نمودار رشد دور سر کودک یک شاخص برای پایش رشد کودک است و در نوزادان پسر و دختر اندکی با هم تفاوت دارند. از جمله عواملی که می توان با رعایت آن به اندازه دور سر نرمال در کودک کمک کرد، تغذیه صحیح و اصولی و عمل به توصیه پزشکان متخصص است تا فرزندی سالم از لحاظ روحی و جسمی داشت.
