ویتامین B1 ( تیامین )
تیامین یا ویتامین B1 یکی از ویتامینهای گروه B میباشد که در بدن فعالیت های زیستی و متابولیسمی خاصی را انجام میدهد. تیامین به صورت طبیعی در بعضی غذاها مثل حبوبات و غلات سبوسدار به وفور وجود دارد و یا به صورت مصنوعی برخی مواد غذایی را با تیامین غنی سازی می کنند.
تیامین نقش کلیدی در متابولیسم بدن و آزادسازی انرژی از مواد غذایی دریافت شده بر عهده دارد ؛ که به تبع آن در رشد و عملکرد سلول ها نقش بسزایی بازی میکند. تیامین به مقدار بسیار کم در کبد ذخیره میشود و به دلیل نیمه عمر کم این ویتامین ، فرد باید تیامین را به طور دائم از طریق رژیم غذایی حاوی منابع سرشار این ویتامین دریافت کند تا با کمبود آن مواجه نشود.
همچنین ببینید:
باکتری های موجود در روده بزرگ هم توانایی ساخت تیامین را دارند اما میزان ساخت آنها و در دسترس قرار دادن آن برای ما سهم بسیار ناچیزی را دارد.
منابع تیامین
-غذاها: منابع غذایی حاوی ویتامین B1 شامل حبوبات ، غلات کامل( غلاتی که تصفیه نشده و دارای سبوس می باشند)، گوشت ، ماهی ، نان ، سریال های صبحانه ای و شیرخشک های غنی شده با تیامین می باشند که می توان با مصرف این مواد غذایی نیازهای روزانه بدن به این ویتامین را تامین کرد. میوه ها و محصولات لبنی حاوی مقدار بسیار ناچیزی از تیامین هستند و از جمله منابع غنی به شمار نمی روند.
در برخی از کشورها سهم بیشتر منابع ویتامین B1 افراد از طریق رژیم غذایی تامین می شود و سهم باقی مانده از طریق غنی سازی مواد غذایی به صورت مصنوعی می باشد.
در جدول زیر میزان ویتاین B1 موجود در هر ماده غذایی نشان داده شده است.
تیامین نسبت به گرما و حرارت حساس بوده و در فرآیند پخت و پز دچار تخریب میشود و میزان آن کاهش پیدا میکند . منابع لبنی به دلیل فرآیند پاستوریزاسیون و ایمنی زایی با کاهش منابع تیامین همراهند ؛ همچنین به دلیل محلول بودن در آب بخش اعظمی از تیامین با انحلال در آب و خروج آن از غذا از بین میرود مثل آب کش کردن برنج ها و یا آب پز کردن برخی منابع غذایی.
-مکمل های رژیمی: تیامین به عنوان عضوی از خانواده ویتامینهای گروه B در مکملهای رژیمی حضور دارد و می تواند روزانه به مقدار ۱٫۵ میلی گرم و حتی بیشتر از این طریق به بدن برسد و نیاز های فرد را تامین کند.
میزان مصرف مجاز تیامین:
تیامین به دلیل محلول بودن در آب بر اثر مصرف بیش از حد نیاز ، مشکلی برای بدن به وجود نمی آورد. البته باید توجه داشت که این میزان اگر از طریق مکمل های رژیمی تامین شوند و بیش از حد مصرف شوند با عارضه هایی همراه خواهند بود ولی اگر از منابع طبیعی غذایی تامین شوند مشکلی به وجود نخواهد آمد.
همچنین ببینید:
بر اساس سن، جنس و شرایط فیزیولوژیک بدن برای برخی افراد نظیر شیردهی و بارداری ، میزان نیاز بدن به تیامین متفاوت خواهد بود که در جدول زیر به تفکیک نوشته شده است . به طور میانگین در مردان بالغ و سالم این میزان در حدود ۱٫۲ میلی گرم در روز و برای زنان ۱٫۱ میلی گرم در روز تعیین شده است.
کمبود تیامین:
علاوه بر مصرف مواد غذایی با سطح تیامین پایین و فرایندهای گوناگون فراوری غذاها نظیر پاستوریزاسیون و پخت و پز که میزان تیامین را تحت تاثیر قرار می دهند، عوامل دیگری هم وجود دارند تا بدن با کمبود این ویتامین مواجه شود. از جمله این عوامل می توان به پیری و افزایش سن ، مصرف الکل ، بیماری های مزمن نظیر دیابت و بیماری های عفونی مثل ایدز اشاره کرد.
در مراحل اولیه کمبود تیامین فرد با کاهش وزن، بی اشتهایی، گیجی، کاهش قدرت حافظه، ضعف عضلانی و مشکلات قلبی- عروقی مواجه می شود . رایج ترین بیماری کمبود تیامین بری بری می باشد که با اختلالات حسی حرکتی در اندامها بروز میکند. در موارد نادر بری بری میتواند سبب نارسایی احتقانی قلب شود که منجر به اِدِم اندامهای تحتانی نظیر پاها می گردد و ممکن است به مرگ ختم شود.
افراد با سن بالا به دلیل بروز مشکلات گوارشی و عدم جذب مناسب تیامین از رژیمهای غذایی و همچنین به دلیل وجود بعضی بیماریهای مزمن نظیر دیابت یکی از بزرگترین گروههای در معرض خطر کمبود ویتامینB1 می باشند که بهتر است این افراد از مکملهای رژیمی حاوی تیامین برای تامین نیازهای بدن خود استفاده کنند.