ویتامین های ضروری در بارداری
دریافت مقادیر کافی ویتامین ها و مواد معدنی از پیش از بارداری برای حفظ سلامت بارداری و کیفیت اسپرم و تخمک و شکل گیری جنین با کیفیت حائز اهمیت است. با شروع بارداری، کمبود ویتامین های مختلف می تواند باعث اختلال در تکثیر و تمایز سلولی و عقب افتادن رشد داخل رحمی، تولد پیش از موعد، کاهش وزن هنگام تولد، سقط جنین و افزایش مرگ و میر مادر گردد. از آنجا که منابع ویتامین ها و مواد معدنی بسیار متنوع و غنی هستند در صورت دریافت یک رژیم غذایی صحیح و عدم تداخل غذا و دارو و بیماری خاصی که نیاز به ویتامین ها در بارداری را افزایش داده باشد، می توان به راحتی نیاز روزانه مادر و جنین را تامین نمود.
در این مقاله به بررسی ویتامین های ضروری در دوران بارداری می پردازیم.
نقش ویتامین A در بارداری
کمبود ویتامین A باعث عقب افتادن رشد داخل رحمی، تولد پیش از موعد، کاهش وزن هنگام تولد، سقط جنین و افزایش مرگ و میر مادر می شود. ویتامین A در تکوین درست بینایی نقش دارد. از طرفی دوز بالای ویتامین A در بارداری تراتوژن است، یعنی باعث نقص های تکوینی در جنین می شود. کمبود ویتامین A در زمان بارداری باعث آنمی ناشی از کمبود آهن، مرگ و میر، تولد پیش از موعد، رشد ناقص و خونریزی در زمان بارداری می شود.
نیاز ویتامین A
نیاز به ویتامین A در خانم های باردار ۸۰۰ میکروگرم در روز است و در زمان غیر بارداری ۷۰۰ میکروگرم است.
منابع ویتامین A
محصولات لبنی، ماهی، جگر، کلیه و تخم مرغ منبع این ویتامین هستند. ویتامین A به صورت پروویتامین در این منابع یافت می شود: روغن گیاهی مانند روغن کانولا، سبزیجات برگ سبز تیره مانند اسفناج، سبزیجات زرد رنگ مانند کدو تنبل و هویج.
نقش ویتامین های گروه B در دوران بارداری
شامل تیامین (B1)، ریبوفلاوین (B2)، نیاسین (B3)، B6، فولات (B9) و B12 می باشد. کمبود B12 موجب افزایش هموسیستئین می شود که منجر به پره اکلامپسی و تولد پیش از موعد می شود.
- ویتامین B1 و یا تیامین برای تبدیل کربوهیدرات ها به انرژی به بدن کمک می کند. برای عملکرد نرمال سیستم عصبی و قلب مفید است و به رشد مغز جنین کمک می کند و مصرف این گروه از ویتامین ها در بارداری برای مادر ضروری است. کمبود این ویتامین در بارداری باعث ضعف و تهوع و خستگی می شود.
- ویتامین B2 در غلات و محصولات لبنی یافت می شود و یک ویتامین محلول در آب است. برای سالم نگه داشتن اعصاب و عضلات و تولید هورمون های غده آدرنال لازم است. همچنین برای پیشگیری از سردردهای میگرنی مفید است.
- ویتامین B3 یا نیاسین یک ویتامین محلول در آب است. برای بهبود کلسترول خون، تنظیم قند خون، کاهش حملات قلبی و سکته مغزی ضروری است. مصرف آن از افسردگی و کاهش حافظه جلوگیری می کند.
- ویتامین B5 یا پانتوتنیک اسید در تولید هورمون های بارداری به بدن کمک می کند. همچنین در گرفتگی عضلات مهم است.
- فولات شکل طبیعی ویتامین B9 است و اسید فولیک شکل مصنوعی آن است. در سنتز DNA نقش دارد. بدون میزان کافی فولات، سلول ها نمی توانند تقسیم شوند و رشد آن ها محدود می شود. کمبود این گروه از ویتامین ها در بارداری خطر ناهنجاری در تشکیل لوله عصبی جنین را افزایش می دهد. در واقع با مصرف میزان کافی فولات قبل از ۳ ماه اول بارداری تا ۷۰ درصد از نقص در لوله عصبی جنین ممانعت می شود. کمبود فولات سبب آنمی همولایتیک در زنان باردارمی شود.
- ویتامین B6 برای رشد شناختی، عملکرد سیستم ایمنی و برای تهوع و استفراغ زمان بارداری مناسب است.
- ویتامین B12 برای ساخت گلبول های قرمز خون، عملکرد نرمال خون و مغز و سنتز DNA لازم است. نقص ویتامین B12 سبب آنمی، زردی پوست، کاهش انرژی، خستگی، کوتاه شدن تنفس و تعریق می شود. مشکلات نورولوژیک مانند ناهنجاری های حسی در بازو و پاها، ناهنجاری های حرکتی، از بین رفتن حافظه، تغییرات خلق و خو، اختلالات بینایی و از بین رفتن کنترل مثانه در اثر نقص ویتامین B12 ایجاد می شود.
نیاز به این گروه ویتامین ها در بارداری
خانم های باردار به ۱٫۴ میلی گرم ویتامین B1 در زمان بارداری نیاز دارند و خانم های غیر باردار به ۱٫۱ میلی گرم از آن نیاز دارند. توصیه شده است خانم های باردار روزانه ۱۸ میلی گرم ویتامین B3 مصرف کنند.
نیاز به فولات تا ۵۰ درصد در زمان بارداری افزایش می یابد و مخصوصا در ۳ ماهه اول بارداری بالا است. جذب روزانه فولات برای زنان باردار ۶۰۰ میکروگرم در روز است. در مقایسه در زنان غیر باردار که ۴۰۰ میکروگرم در روز است. مصرف فولات قبل از بارداری خطر نقص لوله عصبی را کم می کند. زیرا لوله عصبی در مراحل اولیه بارداری تشکیل می شود و قبل از اینکه خانم تشخیص دهد باردار است، باید مطمئن شود میزان کافی فولات را یک ماه قبل از بارداری مصرف کرده است.
نیاز به ویتامین B12، ۲٫۶ میکروگرم در زمان بارداری است و در زمان غیر بارداری ۲٫۴ میکروگرم است.
منابع ویتامین B
منابع ویتامین B1 غلات سبوس دار، انواع لوبیا و نخود فرنگی است. ویتامین B2 در ماهی، گوشت قرمز، جگر و قلوه یافت می شود.
منابع ویتامین B3 آجیل، سویا، شیر کم چرب، ماهی، تخم مرغ، لوبیای پخته، پنیر و مرغ می باشند. ویتامین B5 در کلم بروکلی، برنج قهوه ای، زرده تخم مرغ و بادام هندی یافت می شود.
منابع فولات شامل غلات غنی شده با اسید فولیک، غذاها بر پایه غلات، عصاره مخمر، لوبیا و حبوبات است. به دلیل اینکه بسیاری از خانم ها در زمان بارداری فولات کافی مصرف نمی کنند، بنابراین مکمل فولات برای تامین نیاز این ویتامین ها در بارداری توصیه می شود. دوز روزانه ۰٫۵ میلی گرم توصیه می شود.
ریسک تولد جنین با نقص لوله عصبی در خانم هایی با شرایط زیر بیشتر است:
- مصرف داروی ضد انعقاد
- دیابت پیش بارداری
- آنمی همولایتیک
- خانم هایی با چندین بارداری
- سابقه فامیلی نقص لوله عصبی و داشتن کودک با نقص مادرزادی
ازآنجا که لوله عصبی در هفته های اول بارداری پیش از اطلاع خانم از بارداری شکل می گیرد، دریافت مکمل فولات باید حداقل یک ماه قبل از بارداری شروع شود. باید توجه شود که دریافت مقادیر بالای فولات برای مدت طولانی مضر است و جذب فولات نباید بیش از ۱۰۰ میکروگرم در روز برای خانم های بالای ۱۹ سال باشد.
منابع گیاهی ویتامین B12 اندک هستند و بیشتر از منابع حیوانی تامین می شود. گوشت قرمز ۲۵ درصد ویتامین B12 را تامین می کند. در حالی که محصولات لبنی ۳۰ درصد نیاز بالغین و ۵۰ درصد نیاز یک کودک را تامین می کند. دسترسی زیستی ویتامین B12 با توجه به منبع آن فرق می کند. ۱۱ درصد ویتامین B12 موجود در کبد به راحتی قابل جذب است. ویتامین B12 در محصولات حیوانی مانند گوشت، تخم مرغ، ماهی و شیر یافت می شود. مصرف بیش از حد ویتامین B باعث افزایش وزن می شود. معمولا ویتامین B12 کافی از رژیم غذایی تامین می شود و مکمل توصیه نمی شود. برای زنان گیاهخوار که اکثر منابع ویتامین B12 را مصرف نمی کنند، مکمل این ویتامین ها در بارداری توصیه می شود.
نقش ویتامین C در دوران بارداری
ویتامین سی یک ویتامین محلول در آب است که آسکوربات و ال آسکوربیک اسید هم نامیده می شود. انسان و حیوانات ویتامین C در بدن تولید نمی کنند و لازم است از منابع غذایی تامین کنند. این ویتامین باعث جذب بهتر آهن می شود. به عنوان آنتی اکسیدان عمل می کند و به ساخته شدن کلاژن، استخوان، غضروف، ماهیچه و عروق خونی کمک می کند. بدن را از بیماری ها و پیری محافظت می کند. مصرف این گروه از ویتامین ها در بارداری برای سلامت زنان بسیار ضروری است. ویتامین سی در همه بافت های بدن یافت می شود. ولی در غده آدرنال، هیپوفیز، مایعات بدن، لکوسیت ها، بافت مغز و چشم غلظت فراوانی دارد. به هر حال در بافت های مغز در دوره های طولانی ذخیره نمی شود و باید هر روز مصرف شود. غلظت ویتامین سی در خون خانم ها به طور پیش رونده ای کاهش می یابد و تا ۵۰ درصد می رسد. ویتامین سی به وسیله جنین و با رقیق شدن خون استفاده می شود. کمبود ویتامین سی، سبب اسکوروی می شود که اگر درمان نشود، مرگبار است. تحقیقات بیشتری نیاز است تا ارتباط بین کمبود ویتامین سی و مشکلات پری اکلامپسی و جدا شدن جفت درک شود.
نیاز ویتامین C
در زمان حاملگی مادران به میزان ۱۵ میلی گرم اضافی در روز یعنی حدود ۶۰ میلی گرم ویتامین سی نیاز دارند. خانم های بین ۱۴ تا ۱۸ سال باید ۵۵ میلی گرم ویتامین سی مصرف کنند. این میزان در زمان غیر حاملگی ۴۵ میلی گرم در روز می باشد.
منابع ویتامین C
در مرکباتی مثل پرتقال، مویز و کیوی، جوانه ها و بروکلی یافت می شود. بریدن و حرارت دادن میوه ها و سبزیجات غلظت ویتامین سی را کاهش می دهد. بخشی از ویتامین سی که توسط بدن جذب می شود، معمولا ۷۰ تا ۹۰ درصد است. وقتی فرد ویتامین سی بیش از نیاز روزانه دریافت می کند، میزانی که جذب می شود تا ۵۰ درصد کاهش می یابد. جذب ویتامین سی در سیگاری ها کاهش می یابد. مکمل ویتامین سی به طور روتین برای زنان باردار استفاده نمی شود چراکه مکمل در طی بارداری ریسک تولد بیش از موعد را افزایش می دهد.
نقش ویتامین D در زمان بارداری
جزء پروهورمون های محلول در چربی است. برای جذب کلسیم و فسفر از مواد غذایی برای تشکیل استخوان جنین لازم است. برای تقویت سیستم ایمنی، سلامت پوست و قدرت ماهیچه لازم است. کمبود ویتامین دی باعث پوکی استخوان در دوران های بعدی می شود و در زمان بارداری منجر به راشیتیسم در کودک می شود. نقص ویتامین D در زمان بارداری باعث دیابت نوع اول می شود.
نیاز ویتامین D
جذب ویتامین D در زمان حاملگی ۵ میکروگرم در روز است که در زمان غیر بارداری هم همین میزان است. مصرف بیش از حد ان مضر است و منجر به خستگی و از دست رفتن اشتها می شود.
منابع ویتامین D
از طریق قرار گرفتن در معرض نور آفتاب و یا مصرف مکمل می توان نیاز به ویتامین دی را برطرف کرد.
ماهی سالمون، شیر غنی شده، روغن ماهی و تخم مرغ و غلات و ماکارانی غنی شده با ویتامین دی از منابع غذایی ویتامین دی هستند.
نقش ویتامین K در بارداری
مهم ترین نقش آن تنظیم لخته خون است و لخته شدن خون و عدم تشکیل لخته خون را تنظیم می کند. نقص ویتامین K باعث ناهنجاری های خونی، مخصوصا مشکلات انقعادی می شود که می تواند در زمان زایمان مشکل ساز شود. جذب کم ویتامین K باعث شکستگی استخوان لگن می شود.
نیاز ویتامین K
نیاز به ویتامین K در زمان بارداری همان مقدار نرمال زمان غیر بارداری یعنی ۶۰ میکروگرم است.
منابع ویتامین K
منابع ویتامین K در زمان بارداری اسفناج، جوانه ها، سبزیجات سبز، بروکلی و روغن کانولا می باشد. مصرف مکمل هم توصیه نمی شود و فقط در موارد زیر در مراحل آخر بارداری توصیه می شود:
- تولید بیش از حد صفرا به علت کاهش جذب ویتامین k
- مصرف داروهای ضد لخته
نقش ویتامین E در بارداری
به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می کند. جذب بیشتر آن سبب کاهش خطرات قلبی و عروقی، دیابت، انواع سرطان ها و آب مروارید می شود. نقص ویتامین E می تواند منجر به نوروپاتی محیطی، میوپاتی اسکلتی و رتینوپاتی شود.
نیاز ویتامین E
میزان مورد نیاز این گروه از ویتامین ها در بارداری معادل زمان غیر بارداری یعنی ۷ میلی گرم در روز است.
منابع ویتامین E
سویا، ذرت، روغن زیتون، بادام و دانه آفتابگردان غنی از این ویتامین هستند.
| ویتامین | زنان باردار | زنان غیر باردار | منابع غذایی |
| A | 800 میکروگرم در روز | ۷۰۰ میکروگرم در روز | روغن گیاهی مثل روغن کانولا، سبزیجات برگ سبز تیره مانند اسفناج، سبزیجات زرد رنگ مانند کدو تنبل و هویج |
| تیامین | ۱٫۴ میلی گرم در روز | ۱٫۱ میلی گرم در روز | نان گندم، جوانه گندم، توفو، جو دوسر،اناناس و پرتقال |
| ریبوفلاوین | ۱٫۴ میلی گرم در روز | ۱٫۱ میلی گرم در روز | گوشت قرمز، بوقلمون،جگر و تخم مرغ |
| نیاسین | ۱۸ میلی گرم در روز | ۱۴ میلی گرم در روز | جگر، سینه مرغ ، بوقلمون و ماهی تن |
| ویتامین B6 | 1.9 میلی گرم در روز | ۱٫۹ میلی گرم در روز | غلات، سیب زمینی پخته و موز |
| فولات | ۶۰۰ میکروگرم در روز | ۴۰۰ میکروگرم در روز | جگر، بیف، غلات غنی شده، سالمون، شیر و تخم مرغ |
| C | 60 میلی گرم در روز | ۴۵ میلی گرم در روز | انواع میوه ها و سبزیجات |
| D | 5میکروگرم در روز | ۵میکروگرم در روز | روغن ماهی، سالمون،روغن ماهی، تخم مرغ، غلات |
| E | 7 میلی گرم در روز | ۷ میلی گرم در روز | سویا، ذرت ، روغن زیتون ، بادام و دانه افتابگردان |
